خود پایشی قند خون (SMBG) یا Self-Monitoring of Blood Glucose به معنای اندازه‌گیری قند خون توسط خود افراد مبتلا به دیابت با استفاده از دستگاه‌های تست قند خون و یا گلوکومتر، طی سال‌های گذشته به عنوان یکی از اجزای مهم و جدایی‌ناپذیر مدیریت دیابت شناخته شده است. به نظر می‌رسد که در کشور ما علی‌رغم سودمندی‌های اثبات‌شده، SMBG به‌اندازه کافی مورد توجه و استفاده قرار نگرفته است. از مهم‌ترین دلایل این امر می‌توان به عدم آگاهی بیمار در خصوص اهمیت خود پایشی قند خون، عدم وجود دستورالعمل‌های متناسب با شرایط کشور و هزینه بالای تجهیزات استاندارد تست قند خون اشاره کرد.
بر اساس گایدلاین‌های موجود، تعداد دفعات انجام تست قند خون در فرایند SMBG بسته به نوع دیابت، نوع درمان دارویی (قرص و یا انسولین) و وضعیت کنترل دیابت و هدف قند خون، در افراد متفاوت است. اگرچه اغلب گایدلاین‌ها در مورد انجام خود پایشی قند خون به صورت روزانه در مورد افراد تحت درمان با انسولین اتفاق نظر دارند، در مورد دفعات انجام آن یا چگونگی کاربرد SMBG در افرادی که انسولین مصرف نمی‌کنند، اختلاف نظر وجود دارد. لازم به ذکر است که اکثر این گایدلاین‌ها بر اساس شرایط کشورهای پیشرفته و توسعه یافته نوشته شده است، بنابراین تدوین راهنماهای بالینی بر اساس شرایط کشور، خصوصاً در کشورهای درحال‌توسعه امری ضروری است.
بر همین اساس، انجمن اطلاع‌رسانی دیابت گابریک و انجمن دیابت ایران به پشتوانه دانش تخصصی پزشکان و متخصصین دیابت در کشور اقدام به نگارش اولین بیانیه مشترک SMBG با نگاه ویژه به شرایط کشور نمودند و پس از اخذ نظر اساتید و متخصصین فوق تخصص غدد و متابولیسم از دوازده دانشگاه و سه سازمان، اکنون این بیانیه برای نخستین بار با در نظر گرفتن جمیع شرایط در دو حالت برای مراقبت استاندارد و مراقبت محدود ارائه می‌گردد.
در بهار سال 1402 دستورالعمل خودپایشی قند خون با پیگیری های همکاران محترم در وزارت بهداشت، دفتر بیماری های غیرواگیر معاونت بهداشت و گروه تدوین استاندارد و راهنمایی بالینی معاونت درمان به عنوان یک خدمت استاندارد ثبت و به دانشگاه های علوم پزشکی سراسر کشور ابلاغ شد.
اگرچه برای استفاده بهینه از خودپایشی قند خون به عنوان یک ابزار مهم در مدیریت دیابت هم چنان نیازمند اقدامات اصولی و همراهی سازمان های اجرایی و سیاست گذار هستیم، اما ابلاغ این دستورالعمل توسط وزارت بهداشت به عنوان یک خدمت استاندارد در کشور گامی مهم و موثر تلقی شده و می تواند تسهیلگر مسیر دسترسی عادلانه به خودپایشی قند خون برای مبتلایان به دیابت باشد. امید به این که همراهی سازمان های بیمه گر در پیاده سازی خدمت خودپایشی قند خون بر اساس این دستورالعمل منجر به تجویز مناسب توسط کادر درمان و استفاده بهینه مبتلایان به دیابت از ابزار خودپایشی قند خون شود.
پروتکل‌های خود پایشی قند خون (SMBG) را می‌توان برای هر یک از گروه‌های هدف بر اساس نوع دیابت، رژیم‌درمانی و وضعیت کنترل قند خون به 4 دسته کلی با شدت پایین (Low intensity) معادل 2 نوبت تست در هفته، با شدت متوسط (Moderate intensity) معادل1 یا 2 نوبت در روز، با شدت بالا (High intensity) معادل 4 بار در روز و شدید (Intensive) معادل 4 تا 6 بار در روز، تقسیم‌بندی کرد.
درصورتی‌که امکان استفاده از این پروتکل‌ها برای شخص وجود نداشته باشد، استفاده از روش خود پایشی قند خون متناوب (Intermittent SMBG)، به معنای انجام SMBG 3 تا 7 روز متوالی قبل از مراجعه به پزشک، توصیه می‌شود. نکته مهم مشارکت دادن فرد مبتلا به دیابت در انتخاب و هدف‌گذاری این پروتکل‌ها است.
پروتکل‌های خود پایشی قند خون (SMBG) بر اساس نوع دیابت و نوع درمان تقسیم‌شده و پیشنهاد می‌شود در صورت وجود هر یک از شرایط بحرانی زیر، پروتکل به‌صورت موقت یک مرحله تشدید (intensify)شود:
لازم است که پس از خروج از این مراحل بحران، در اولین زمان ممکن با نظر پزشک معالج و برحسب شرایط هر فرد، برنامه تسهیل (de-intensify) گردد.
خود مراقبتی در دیابت مانند سایر بیماری‌های مزمن، نیاز به توانمندسازی افراد مبتلا دارد که در این راستا، ابزارها و مهارت‌های خود پایشی قند خون می‌توانند فرد را در مسیر انجام صحیح فرایند SMBG قرار دهد. اثربخشی استفاده از ابزارهای استاندارد خود پایشی قند خون زمانی که فرد مبتلا به دیابت توانایی و اعتماد کافی برای انجام این کار را داشته باشد افزایش می‌یابد و به اخذ تصمیمات آگاهانه و اصلاح عادت‌های نادرست در مدیریت دیابت منجر می‌شود. از همین روی، توصیه به آموزش بیماران برای ارتقای دانش و کسب مهارت‌های لازم در انجام خود پایشی قند خون (SMBG) امری ضروری است. این آموزش‌ها با هدف تقویت دو دسته از مهارت‌ها ارائه می‌شود:
SMBG به‌عنوان یک ابزار مشترک بین تیم درمان و فرد دیابتی می‌تواند با افزایش دانش، انگیزه و توانمندسازی فرد مبتلا به دیابت برای بررسی اثر سبک زندگی و مداخلات درمانی بر کنترل قند خون، تشخیص الگوی قند خون، تصمیم‌گیری آگاهانه برای تنظیم برنامه غذایی، فعالیت بدنی و تنظیم دوز انسولین و همچنین توانایی تشخیص افت قند خون در مراحل اولیه، افت قند خون شدید و ارتباط با تیم درمان در بهبود مدیریت قند خون تأثیرگذار باشد.
در هفته ملی آبان ماه سال 1400 برای نخستین بار بیانیه ملی خود پایشی قند خون در وبینار «نخستین بیانیه کشوری خود پایشی قند خون: چالشهای پیاده سازی» توسط جناب آقای دکتر جاهد برای مخاطبین تشریح شد. شما میتوانید فیلم این بخش از وبینار را مشاهده بفرمایید:
جاهد، سید عادل؛ نیکوسخن، امیر کامران؛ صداقت، سارا. بیانیه مشترک انجمن اطلاع‌رسانی دیابت گابریک و انجمن دیابت ایران در مورد خود پایشی قند خون در ایران. 1400.
شما میتوانید برای کسب اطلاعات بیشتر در زمینه پایش قند خون در دیابت و تکنولوژی‌های آن از دوره آنلاین پایش قند خون در دیابت استفاده نمایید.
Copyright © 2023 Gabric Virtual Diabetes Academy Powered by Gabric